Apothekers spelen een vaak onderschatte, maar vitale rol in het weefsel van zorgzame buurten. Naast hun vertrouwde positie als deskundigen in geneesmiddelen, fungeren ze ook als kanarie in de koolmijn bij het signaleren van psychosociale hulpbehoeften in de buurt. Door projecten zoals #CAVAsa en Suïcidepreventie in de apotheek, laten apothekers zien hoe ze bijdragen aan de opbouw van zorgzame buurten. Ze zijn veelzijdige partners die zich inzetten voor het bevorderen van gezondheid en welzijn in deze lokale gemeenschappen, waar de zorg voor elkaar centraal staat.

Door hun nabijheid bij de burger, hun centrale positie in lokale zorgverlening en hun functie als vertrouwde aanspreekpunt, zijn apothekers belangrijke partners bij het opzetten van een zorgzame buurt. De initiatieven #CAVAsa en Suïcidepreventie in de apotheek benadrukken de cruciale rol van apothekers als zorgverleners die in staat zijn om vroegtijdige signalen van psychische kwetsbaarheid en suïcidale gedachten te herkennen bij buurtbewoners.

#CAVAsa

Project #CAVAsa, oftewel 'CAW en VAN samen', is een samenwerkingsverband tussen de Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) en het Vlaams Apothekers Netwerk (VAN). “#CAVAsa is een project dat een laagdrempelige manier biedt om psychische en ondersteuningsbehoeften bij patiënten te detecteren en hen door te verwijzen”, vertelt Hendrik De Rocker, apotheker en zorgraadslid in de Eerstelijnszone Gent.

#CAVAsa wil huisapothekers in staat stellen om mensen met psychosociale hulpvragen, variërend van depressie, gezinsproblemen tot eenzaamheid, beter te helpen door eerst en vooral te luisteren naar de patiënt, informatie te verstrekken over het CAW en indien nodig rechtstreeks aan te melden bij het CAW. Hierdoor wordt toegankelijke en gratis psychosociale ondersteuning geboden aan alle burgers die het nodig hebben, en wordt een brug geslagen tussen de gezondheidszorg en welzijnsdiensten voor een betere gemeenschapszorg.

Apotheker als vertrouwenspersoon

“Dit project ontstond deels als gevolg van de COVID-19-pandemie, waarbij we merkten dat er een toename was van huiselijk geweld en dat apothekers werden gezien als vertrouwenspersonen voor soms moeilijke onderwerpen. Dit toonde aan dat er daadwerkelijk behoefte was aan deze dienstverlening”, legt Hendrik uit.

Deelnemende apothekers krijgen een opleiding via het Instituut voor Permanente Studie voor Apothekers (IPSA) bestaande uit een theoretisch en een praktisch luik, tools, handvaten en concrete afspraken over doorverwijzing naar het CAW.

Laagdrempelige zorgverlening

“Als apothekers zijn we bij uitstek laagdrempelige zorgverleners. Mensen kunnen zonder afspraak binnenwandelen, en vaak hebben apothekers een sterke vertrouwensband met hun cliënten. Dit betekent dat zelfs de meest kwetsbare mensen in onze samenleving goed kunnen worden opgevolgd door hun lokale apotheker”, aldus Hendrik.

“Het vinden van specifieke manieren om samen te werken en de link tussen psychologische zorg, detectie en samenwerking te versterken, is een interessante uitdaging voor de toekomst”, vertelt Hendrik. “Het is belangrijk dat er aandacht wordt besteed aan dit soort initiatieven en dat apothekers actief worden betrokken bij dergelijke projecten om de rol van de apotheker als zorgverlener verder te ontwikkelen.”

Volgens Hendrik is het project immers illustratief voor de veranderende rol van apothekers in de samenleving. “De rol van de apotheker evolueert en we worden steeds meer gezien als de meest laagdrempelige zorgverleners van de buurt, met een oriënterende functie om te detecteren en door te verwijzen. Dit maakt het mogelijk om kwetsbare groepen te helpen die de reguliere zorg als te hoogdrempelig ervaren.”

Suïcidepreventie in de apotheek

Deze evoluerende rol van de apotheker in het zorglandschap komt ook terug bij het project Suïcidepreventie in de apotheek. Dit project, met de steun van de Vlaamse overheid en in samenwerking met het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP), richt zich op het empoweren van apothekers om actief de dialoog over suïcidale gedachten met hun patiënten aan te gaan binnen de apotheek. Hiermee willen ze een bijdrage leveren aan het creëren van zorgzame buurten, met als uiteindelijke doel het verminderen van suïcides en suïcidepogingen.

Eén van de deelnemende apothekers is Lissa Van Lent. Via een opleiding van IPSA kwam zij in aanraking met het project. “Zelf was ik geschrokken van hoeveel mensen worstelen met zelfmoordgedachten of iemand in hun omgeving kennen die hiermee kampt. Het blijft een erg moeilijk en gevoelig onderwerp voor mensen om over te praten.”

“Als apotheker zijn we voor vele mensen de meest laagdrempelige zorgverlener en het eerste aanspreekpunt voor gezondheidsvragen. Het is essentieel om zelfmoordgedachten bespreekbaar te maken, zodat mensen een plek hebben om hun hart te luchten en wij hen kunnen doorverwijzen naar andere zorgverleners. Vaak weten mensen niet waar ze hulp kunnen krijgen, en als apothekers kunnen wij de weg wijzen.”

Signalen herkennen en gesprekstechnieken toepassen

Als onderdeel van het project nam Lissa deel aan een opleiding over suïcidepreventie. In deze e-learning leren deelnemers signalen te herkennen en leren ze effectieve gesprekstechnieken om het gesprek met mensen in crisis aan te gaan en passende hulp te bieden. “Persoonlijk heb ik veel aan deze opleiding gehad. Het eerste gesprek met een patiënt is steeds uitdagend. Je moet echt buiten je comfortzone treden en blijven doorvragen, ook al gaat het om heel zware feiten en gedachten. Zonder de opleiding had ik niet goed geweten hoe te reageren op bepaalde zaken die patiënten delen. Het is een waardevolle ervaring, zowel voor de patiënt als voor de zorgverlener, als je iemand kunt helpen die kampt met zelfmoordgedachten”, besluit Lissa.

In de toekomst heeft Lissa de ambitie om zelf een initiatief op te zetten voor suïcidepreventie binnen haar buurt. "Ik woon en werk in dezelfde dorp, waardoor ik goed op de hoogte ben van de lokale noden. Buurtgerichte zorg betekent voor mij het creëren van een veilige leefomgeving waarin mensen zich op hun gemak voelen en weten dat ze ergens terechtkunnen," deelt Lissa. "Dit gaat verder dan alleen de zorgverleners; iedereen kan een waardevolle bijdrage leveren. Het uitwisselen van informatie tussen diverse zorgverleners en buurtbewoners is van essentieel belang. Samenwerking en het bundelen van onze krachten vormen de sleutel tot succes."

Wie met vragen zit rond zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de website www.zelfmoord1813.be.